„Nawróćcie się do waszego Boga, On bowiem jest łaskawy i miłosierny…”
( Jl 2, 13 )
Środa Popielcowa rozpoczyna okres czterdziestodniowego przygotowania paschalnego- Wielkiego Postu. Przychodzimy w tym dniu do kościoła, aby posypać swoje głowy popiołem na znak pokuty i żalu za grzechy. Słyszymy wówczas słowa : „Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię” lub „Pamiętaj, że z prochu powstałeś i w proch się obrócisz”.
Popiół, którym ksiądz posypuje głowy wiernych, pochodzi ze spalonych ubiegłorocznych palm wielkanocnych. Rytuał ten został wprowadzony w IV wieku. Do X wieku posypywano popiołem jedynie tych, którzy publicznie odprawiali pokutę. Dopiero po X wieku sypanie popiołu na głowę stało się obrzędem stosowanym wobec wszystkich wiernych. Ostatecznie środa jako początek Wielkiego Postu weszła na stałe do tradycji rzymskiego Kościoła w 1570 roku.
Wielki Post ustanowiono w Kościele w II wieku. Trwał wówczas bardzo krótko (ze względu na prześladowanie pierwszych chrześcijan). Obecnie trwa około 40 dni, aż do początku liturgii Mszy Wieczerzy Pańskiej sprawowanej w Wielki Czwartek. Jest to czas pokuty, oczyszczenia, umartwienia, jałmużny, większej modlitwy, nawrócenia. Liturgia tego okresu jest dość wyciszona. Dominującym kolorem szat liturgicznych jest fiolet. W okresie Wielkiego Postu zabroniony jest udział w zabawach. Organizuje się także zwykle kilkudniowe rekolekcje, które mają pomóc w dobrym przeżyciu tego czasu. Wśród nabożeństw wyrażających rodzime tradycje kultury religijnej i cieszących się niezwykłą popularnością w narodzie polskim znajdują się Gorzkie Żale – zwane również Nabożeństwem Pasyjnym. Po raz pierwszy Gorzkie Żale w nowej formie zostały odprawione w 1707 r. w pierwszš Niedzielę Wielkiego Postu w kościele św. Krzyża w Warszawie. Jednak pełne upowszechnienie tego nabożeństwa nastąpiło dopiero w XX wieku. Natomiast w piątki odprawiane są nabożeństwa Drogi Krzyżowej. Poszczególne stacje są rozważaniem drogi Jezusa na Kalwarię. Człowiek, który wierzy w Chrystusa, uczestnicząc w tym nabożeństwie włącza się w drogę swego Odkupiciela. Razem z Jezusem wędruje na Kalwarię niosąc krzyż własnego życia. Uświadamia sobie, że droga krzyża jest jedyną drogą prowadzšcą do odkupienia. Sens cierpienia, sens własnego krzyża możemy odnaleźć w Miłości Chrystusa, który dźwigał grzechy nas wszystkich.
Wielki Post to także czas przebaczania innym. Chrystus wzywa nas, abyśmy przebaczali tym, którzy nas krzywdzą, tak jak On przebacza nam. Jezus uczy nas przebaczenia – woła z Krzyża : „Ojcze przebacz im, bo nie wiedzą, co czynią.” Naśladować Chrystusa – to znaczy uczyć się tej najtrudniejszej miłości : przebaczenia.